Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuna Birinci Basamak Yaklaşım
Özet
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) yaşam boyu sürdüğü anlaşı- lan önemli bir nöropsikiyatrik bozukluktur. Hastalık yaygınlığı %2-4 arasında tahmin edilmektedir. DEHB olan yetişkinlerin en az 1/3’ünün DEHB olan çocuğu ve DEHB olan çocukların 1/3’ünün DEHB olan anne ya da babalarının olduğu gösterilmiştir. DSM-IV-TR ve ICD-10’a ek olarak Utah ölçütleri tanısal amaçlı kullanılmaktadır. Doğru tanı için ayrıntılı anamnez, detaylı ruhsal durum muayenesi ve dikkatli ayırıcı tanı yapmak gerekmektedir. Temel klinik belirtiler dikkat alanında sorunlar ve kendini kontrol etme ile ilişkili bozuklukları içermektedir. Erişkinler işlerinde sorunlar, ebeveyn rollerini sürdürmede güçlükler, aile veya arkadaş ilişkilerinde bozulmalar yaşarlar. Hastalarda sigara içme, madde kötüye kullanımı ve motorlu araç kazaları gibi riskli sağlık davranışlarına sık rastlanmaktadır. DEHB olan erişkinlerde psikiyatrik eş tanı oranları hayli yüksektir. DEHB’de stimülan tedavi temel tedavi şeklidir. Aile hekimleri, erken ve etkin tanıkoyarak, doğru zamanda psikiyatrik tedaviye yönlendirerek, hastalık riskleri ve yaşamın çeşitli alanlarına olan olumsuz etkileri konusunda danışmanlık vererek fark yaratabilirler.
Referanslar
- Kooij SJ, Bejerot S, Blackwell A, Caci H, Casas-Brugué M, Carpentier PJ, et al. European consensus statement on diagnosis and treatment of adult ADHD: The European Network Adult ADHD. BMC Psychiatry 2010; 10: 67.
- Lara C, Fayyad J, de Graaf R, Kessler RC, Aguilar-Gaxiola S, Angermeyer M, et al. Childhood predictors of adult attention-deficit/hyperactivity disorder: results from the World Health Organization World Mental Health Survey Initiative. Biol Psychiatry 2009; 65(1): 46-54.
- Hechtman L, McGough JJ. Dikkat Eksikliği Bozuklukları. “Kaplan & Sadock’s Comprehensive Textbook of Psychiatry” içinde. (Çev. Öner Ö, Aysev A.). (eds) Sadok BJ, Sadok VA. 8. baskı. Ankara, Güneş Tıp Kitabevi. 2007; 3183-3205.
- Searight HR, Burke JM, Rottnek F. Adult ADHD: evaluation and treatment in family Medicine. Am Fam Physician 2000; 62(9): 2077-2086.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Increasing prevalence of parent-reported attention-deficit/hyperactivity disorder among children-United States, 2003 and 2007. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2010; 59(44): 1439-1443.
- Wilens TE, Faraone SV, Biederman J, Gunawardene S. Does stimulant therapy of attention deficit/hyperactivity disorder beget later substance abuse? A metaanalytic review of the literature. Pediatrics 2003; 111(1): 179-185.
- Haberstick BC, Timberlake D, Hopfer CJ, Lessem JM, Ehringer MA, Hewitt JK. Genetic and environmental contributions to retrospectively reported DSM-IV childhood attention deficit hyperactivity disorder. Psychol Med 2008; 38(7): 1057-1066.
- Krause J, Dresel SH, Krause KH, La Fougére C, Zill P, Ackenheil M. Striatal dopamine transporter availability and DAT-1 gene in adults with ADHD: No higher DAT availability in patients with homozygosity for the 10-repeat allele. World J Biol Psychiatry 2006; 7(3): 152-157.
- Szobot CM, Shih MC, Schaefer T, Júnior N, Hoexter MQ, Fu YK, et al. Methylphenidate DAT binding in adolescents with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder comorbid with Substance Use Disorder-a single photon emission computed tomography with [Tc(99m)]TRODAT-1 study. Neuroimage. 2008; 40(3): 1195-1201.
- Banerjee TD, Middleton F, Faraone SV. Environmental risk factors for attention-deficit hyperactivity disorder. Acta Paediatr 2007; 96(9): 1269-1274.
- Amerikan Psikiyatri Birliği “DSM-IV Mental Bozuklukların Tanımsal ve Sayımsal El Kitabı”. (Çev. Köroğlu E.). 4. baskı. Ankara, Hekimler Yayın Birliği, 1994.
- World Health Organization. The international classification of mental and behavioural disorders: Diagnostic research criteria (10th rev.). Geneva, World Health Organization, 1993.
- Öncü B, Ölmez Ş, Şentürk V. Wender-Utah derecelendirme ölçeği Türkçe formunun erişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 2005; 16(4): 252-259.
- Tufan AE, Yaluğ İ. Erişkinlerde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu: Türkiye verilerine dayalı bir gözden geçirme. Anadolu Psikiyatri Derg 2010; 11: 351- 359.
- Tuğlu C, Öztürk Şahin Ö. Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu: nörobiyoloji, tanı sorunları ve klinik özellikler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2010; 2(1): 75-116.
- Young JL. Individualizing Treatment for Adult ADHD: An Evidence-Based Guideline CME. Medscape Education Psychiatry & Mental Health. Accessed from http://www.medscape.org/viewarticle/734449 on 24/01/2011.
- Malta LS, Blanchard EB, Freidenberg BM. Psychiatric and behavioral problems in aggressive drivers. Behav Res Ther 2005; 43(11): 1467-1484.
- Doğan S, Öncü B, Saraçoğlu GV, Küçükgöncü S. Erişkin Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu kendi bildirim ölçeği (ASRS-v1.1): Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Derg 2009; 10(2): 77-87.
- Günay Ş, Savran C, Aksoy UM, Maner F, Turgay A, Yargıç İ. Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite ölçeğinin (Adult ADD/ADHD DSM IV based diagnostic screening and rating scale) dilsel eşdeğerlilik, geçerlik güvenirlik ve norm çalışması. Türkiye’de Psikiyatri 2006; 8: 98-107.
- Sobanski E. Psychiatric comorbidity in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD). Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci 2006; 256 Suppl 1: i26- 31.
- Sevinç E, Şengül C, Çakaloz H, Herken H. Psikiyatri polikliniğinde erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı konan hastalarda eştanı. Nöropsikiyatri Arşivi 2010; 47: 139-143.
- Öç ÖY. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun tedavisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2009; 10 (Ek 1): 16.
- Faraone SV, Glatt SJ. A comparison of the efficacy of medications for adult attention-deficit/hyperactivity disorder using meta-analysis of effect sizes. J Clin Psychiatry 2010; 71(6): 754-763.
- Wilens TE, Dodson W. A clinical perspective of attention-deficit/hyperactivity disorder into adulthood. J Clin Psychiatry 2004; 65(10): 1301-1313.
