Salgının ön safındaki bir aile hekimliği uzmanından olgu sunumu
İlk olarak 31 Aralık 2019’da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Çin Ülke Ofisi, Çin’in Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakalarını bildirmiştir. 7 Ocak 2020’de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir koronavirüs (COVID-19) olarak kabul edilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü COVID-19 salgınını 30 Ocak’ta “uluslararası boyutta halk sağlığı acil durumu” olarak sınıflandırmış, ilk salgının başladığı Çin dışında 113 ülkede COVID-19 vakalarının görülmesi virüsün yayılımı ve şiddeti nedeniyle 11 Mart’ta küresel salgın (pandemi) olarak tanımlamıştır. Ülkemizde COVID-19 ile ilgili çalışmalar 10 Ocak’ta başlamış ve 22 Ocak’ta T.C. Sağlık Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu ilk toplantısı gerçekleştirilmiş, alınan önlemler ile ilk COVID-19 vakası Avrupa ve İran gibi komşu olduğumuz ülkelerden sonra 11 Mart’ta görülmüştür. Olgu sunumlarımız ile biz de sahadan bir kesit sunmaya çalıştık.
Tam Metin
Giriş
2019 yılının Aralık ayında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ciddi akut solunum yetmezliği ile karakterize olan Koronavirüs (COVID-19) hastalığı hızla dünyanın birçok bölgesine yayılmıştır. Globalleşen dünyada hastalığın yayılımı tahmin edilenden ve beklenenden hızlı gelişirken, hastalığın kontrolü ve sürveyans sisteminin oluşturulabilmesi için gerekli olan epidemiyolojik bilgilerin gelişimi aynı hızda ilerlememektedir. Toplumların ve ülkelerin yönetim sistemlerinin hazırlıksız yakalandığı bu pandemide çoğu zaman sağlık personelleri de kendilerini yetersiz ve korumasız hissetmektedir. Bu yetersizlik ve korumasızlık hissi hastalık hakkındaki bilimsel bilgilerin eksikliğinden kaynaklanmaktadır.(1)
Olgu
82 yaşında erkek hasta; öksürük, üşüme, titreme ile tarafımıza başvurdu. Hastanın Artvin Rize ve Trabzon Devlet Hastanelerinde tetkikleri yapılmış, malignite araştırmasından geçmiş. Bu süreçte araba ile bir COVID pozitif hasta ile 1 saatlik yolculuk öyküsü olmuş. Hastaya telefon ile ulaşılıp bilgi verilmiş; kendisini karantinaya alması, ateş, öksürük şikayetleri olması durumunda da en yakın sağlık kuruluşuna başvurması önerilmiş. Hasta 4. gün semptomlarının olması üzerine 112 tarafından ateş yüksekliği ve olası COVID-19 şüphesiyle hastanemize getirildi.
Hastanın geliş vitalleri stabil olup, genel durum iyiydi. SpO2 %98, Solunum sayısı: 16/dak, Tansiyon Arteriyel: 130/70 mmHg, Ateş: 38,5 santigrat derece idi. Fizik muayenede orofarinks doğal, solunum seslerinde kaba raller var, ronkus yok, kardivasküler sistem doğal, S1+ S2+ ek üfürüm yok, batın rahat, defans rebound yok, nörolojik muayene doğal, kranial muayene doğal ve ense sertliği yoktu. Biyoprotetik kapak Aort kapak replasmanı, Arteryal Hipertansiyon, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, Benign Prostat Hiperplazisi hastalıkları mevcut olup, Pankreas kanseri şüphesiyle biyopsi alınmış, sonuç adenokanser lehine gelmiş.
Kullandığı ilaçlar; atorvastatin 10 mg 1X1/gün, asetilsalisilik asit 100 mg 1X1/gün, tamsulosin hcl 0,4 mg 1X1/gün, tiotropium bromür monohidrat 18 mcg 1X1/gün, salmeterol+flutikazon 50/500 2X1/gün, metoprolol süksinat 50 mg 1X1/gün, furasemid gün aşırı bir tablet, klopidogrel 75 mg 1X1/gün’dür. Hastanın bakılan laboratuvar sonuçlarında 25.03.2020 tarihinde Laktat Dehidrogenaz 290 IU/mL, Alkalen Fosfataz 1363 IU/I, C-reaktif protein 100 mg/dl, diğer parametreler normal aralıktaydı. Beyaz küre: 6410 K/mm3, Hemoglobin: 11 g/dL, Trombosit: 146.000 K/mm3 idi.
Hasta COVID ön tanısı ile Yusufeli İlçe Devlet Hastanesi karantina servisine yatırıldı. Nazofarenks ve boğaz numunesi alındı. Artvin il merkezine numune sonuç için gönderildi. Hastaya azitromisin dihidrat 250 mg 2X1/gün, hidroksiklorokin sülfat 200 mg 2X1/gün, oseltamivir 75 mg 1X1/gün başlandı. 25.03.2020 tarihinde alınan numune sonucunun pozitif gelmesi üzerine (27.03.2020) hasta Artvin Devlet Hastanesi Göğüs Hastalıkları servisine yatışı planlanarak 112 aracılığıyla COVID koşullarına uygun şekilde sevk edildi. İlçe Toplum Sağlığı Merkezine temaslı takip açısından bilgi verildi. Hasta tedavi sonrasında şifa ile taburcu oldu.
İkinci olgumuz da 58 yaş erkek hasta olup, 13 gün önce İstanbul’dan seyahat öyküsü ile evde öksürüğünün ve kas/eklem ağrılarının olması üzerine tarafımıza başvurdu. Hastanın geliş vitalleri stabil olup, genel durumu iyi idi. SpO2 %98, Solunum sayısı 16/dak, Tansiyon Arteryal 140/80 mmHg, Ateş 36.2 santigrat dereceydi.
Fizik muayenede orofarinks doğal, solunum seslerinde kaba raller var, ronkus yok, kardivasküler sistem doğal, S1+ S2+ ek üfürüm yok, batın rahat, defans rebound yok, kostavertebral açı hassasiyeti negatif, nörolojik muayene doğal, kranial muayene doğal ve ense sertliği yoktu. Ateroskletrotik kalp hastalığı, Benign Prostat Hiperplazisi hastalıkları mevcuttu. Kullandığı ilaçlar: alfuzosin hidroklorur 5 mg 1X1/gün, klopidogrel hidrojen sülfat 75 mg 1X1/gün, asetilsalisilik asit 100 mg 1X1/gün, metoprolol tartarat 50 mg 1X1/gün, rosuvastatin 40 mg 1X1/gün idi.
Laboratuvar sonuçları 06.04.2020 tarihinde; Total bilirubin 1,5 mg/dl, Direkt bilirubin 0,3 mg/dl, C-reaktif protein 9 mg/dl, diğer parametreler normal aralıktaydı. Beyaz Küre: 4100 K/mm3, Hemoglobin:15,6 g/dL Trombosit:167.000 K/mm3 idi. Hasta COVID ön tanısı ile Yusufeli İlçe Devlet Hastanesi karantina servisine yatırıldı. Nazofarenks ve boğaz numunesi alındı. Hastaya azitromisin dihidrat 250 mg 2X1/gün, hidroksiklorokin sülfat 200 mg 2X1/gün, oseltamivir 75 mg 1X1/gün başlandı (06.04.2020). PCR sonucunun pozitif gelmesi üzerine (07.04.2020) hasta Artvin Devlet Hastanesi Göğüs Hastalıkları servisine yatışı planlanarak 112 aracılığıyla COVID koşullarına uygun şekilde sevk edildi. İlçe Toplum Sağlığı Merkezine temaslı takip açısından bilgi verildi. Hasta tedavi sonrasında şifa ile taburcu oldu.
Tartışma
SARS-CoV-2 açısından tarama yapılması gereken kişiler ve tanısal testlerin hangi kişilere uygulanacağına ilişkin karar ulusal ve yerel sağlık politikalarına göre değişebilmektedir. Enfeksiyonun kaynağı henüz tespit edilememekle birlikte yasadışı olarak satılan yabani hayvanlar düşünülmektedir. Hastalığın bulaşması esas olarak damlacık yolu ile olmakla birlikte, ayrıca virüs içeren yüzeylere dokunma ve sonrasında ellerin ağız, burun ve göz mukozasına teması ile olmaktadır.
Hastalığın bulaştırıcılık süresi kesin olarak bilinmemekte, bulaştırıcılığın semptomatik dönemden 1-2 gün öncesinden başlayarak, semptom sonrası 14. güne kadar devam edebildiği ifade edilmektedir. Asemptomatik kişilerin solunum yolu öneklerinde virüs tespit edilebilmekte, ancak esas bulaşmanın hasta bireylerden olduğu kabul edilmektedir. Klinik bulgu olarak ateş, öksürük, solunum güçlüğü hastalığın en yaygın görülen belirtilerini oluşturmaktadır. Olası vakalardan nazofaringeal ve orofaringeal sürüntü birlikte gönderilmelidir.
Alınan örnek, taşıma besiyeri ile gönderilmelidir. Nunumeler ilçede alınması nedeniyle Artvin il merkezine çalışılmak üzere koşullara uygun olarak sevk edilmiştir. Numune alımında önlük, N95/FFP2 veya N99/FFP3 maske, gözlük veya yüz koruyucu ve eldiven kullanmaktadır. Hastanemizde kişisel koruyucu malzeme mevcut ve yeterlidir. Kan tetkikleri olarak hemogram ve biyokimya (Glukoz, Üre, Kreatin, Sodyum, Potasyum, Aspartat Transaminaz, Alanin Transaminaz, Laktat Dehidrogenaz, Alkalen Fosfataz, Total ve Direkt Bilirübin), C-reaktif protein istenmelidir.
Hastanemizde bu tetkiklerin yapılma olanakları mevcut olup, olası hastalardan istenmiştir. Görüntüleme olarak Akciğer grafisi çekilir. Hastanemizde Akciğer grafisi çekilebilmekte, olası her hasta için istem yapılmaktadır. Gerekli durumlarda da bilgisayarlı tomografi için sevk edilmektedir.(2)
Referanslar
- Karasu, F. Koronavirus (COVID-19) vakaları artarken salgının ön safındaki bir yoğun bakım hemşiresi: “CEPHEDE DURAN KAHRAMANLAR”. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi 2020;24 (1):11-4.
- T.C Sağlık Bakanlığı COVID-19 Genel Bilgiler, Epidemiyoloji ve Tanı Rehberi. Ankara, Haziran 2020.
