Amaç: Hekimlerin ve hastaların tedaviyle ilgili yaklaşımlarının akılcı ilaç kullanımı (AİK) açısından değerlendirilmesi, konuyla ilgili sorunların giderilmesine önemli katkılar sağlar. Bu araştırmada, birinci ve ikinci basamak sağlık kuruluşlarından hizmet alan hastaların, tedavi ile ilgili almış oldukları sağlık hizmetinin AİK açısından değerlendirilmesi amaçlandı.

Yöntem: Türkiye’nin 12 ilindeki aile sağlığı merkezlerinden (ASM) ve devlet hastanelerinden (DH) hizmet alan toplam 4470 hastaya anket uygulandı. Ankette özetle, hastaların AİK konusundaki bilgi, tutum ve deneyimlerini değerlendiren sorular soruldu ve alınan yanıtlar hastaların bazı demografik özelliklerine göre karşılaştırıldı.

Bulgular: Hastaların ASM’lerde %72,8’i, DH’lerde %89,9’u hekimi tarafından muayene edildiğini bildirdi. ASM’lerde muayeneleri yapılanların sayısının, yaş artışıyla ve öğrenim düzeyi düşüklüğüyle azaldığı saptandı (p<0,001). Hastaların %40,5’i hekimin muayene için “5≤dakika” süre ayırdığını bildirdi. ASM’lerde hastaların %74,1’i, DH’lerde %50,1’i kendilerine ayrılan muayene süresini “kesinlikle yeterli” bulduğunu bildirdi. Hastaların %11,4’ü reçetelerindeki ilaçları nasıl kullanacağını bilmediğini bildirdi. Hastaların %45,4’ü hekimin ilaçlarla ilgili verdiği bilgiyi kısmen yeterli bulduğunu ya da hiç yeterli bulmadığını bildirdi. ASM’lerde hastalar muayene olabilmek için ortalama 13,5±14,2 dakika, DH’lerde 45,3±50,5 dakika beklediklerini bildirdi.

Sonuç: Birinci ve ikinci basamak sağlık kuruluşlarında, hastaların sunulan sağlık hizmetinden genel olarak memnuniyet duyduklarını belirtmelerine karşın, tedaviye ayrılan ve tedavi için beklenen süre, hastaların tedavileri hakkında bilgilendirilmeleri konusunda çeşitli eksiklikler olduğu göze çarpmaktadır. Bu yetersizlikler her ne kadar hekim kaynaklı gibi görünse de, sağlık hizmeti sunumunun AİK’e yeterince uygun yapılamamasının önündeki alt yapı yetersizliklerinin ve diğer nedenlerin etkilerini değerlendiren ilave çalışmalara gereksinim vardır.